Psikoloji Vaka Çalışması Nedir?

Benzer İçerikler

Vaka Çalışmasının Tanımı ve Amacı

Vaka çalışması, bir birey, grup veya olay üzerinde derinlemesine bir inceleme yöntemidir. Bu yöntemde, kişinin veya grubun yaşamının ve geçmişinin neredeyse her yönü analiz edilerek davranış kalıpları ve nedenleri aranır. Vaka çalışmaları, psikoloji, tıp, eğitim, antropoloji, siyaset bilimi ve sosyal hizmetler gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

Vaka çalışmasının temel amacı, bir birey veya grup hakkında mümkün olduğunca çok bilgi edinerek bu bilgileri daha geniş bir popülasyona genelleştirmektir. Ancak, vaka çalışmaları genellikle oldukça özneldir ve sonuçları daha büyük bir gruba genelleştirmek bazen zor olabilir.

Genel Bakış

Vaka çalışması, doğru kullanıldığında oldukça faydalı bir araştırma aracıdır. Özellikle deney yapmanın zor veya imkânsız olduğu durumlarda tercih edilir. Benzersiz durumları incelemek için kullanışlıdır ve belirli bir birey veya grup hakkında çok miktarda bilgi toplanmasına olanak tanır. Bununla birlikte, vaka çalışmalarının öznel doğası nedeniyle sonuçlarda önyargıya karşı dikkatli olunmalıdır.

Vaka Çalışmalarının Avantajları ve Sınırlamaları

Vaka çalışmaları, hem güçlü hem de zayıf yönleriyle dikkat çeker. Araştırmacılar, bu yöntemin uygun olup olmadığına karar vermeden önce bu artıları ve eksileri değerlendirmelidir.

Avantajlar

Laboratuvarda kopyalanması zor durumları inceleme imkânı: Vaka çalışmaları, laboratuvar ortamında tekrarlanması zor veya imkânsız olan olayları araştırmayı mümkün kılar.
‘Nasıl’, ‘ne’ ve ‘neden’ sorularına yanıt: Uygulanan bir şeyin nasıl, ne ve neden olduğunu anlamak için detaylı bilgi sağlar.
Strateji seçimi üzerine bilgi toplama: Bir stratejinin neden diğerine tercih edildiğini anlamak için fırsat sunar.
Hipotez geliştirme: Deneysel araştırmalarda keşfedilebilecek hipotezler üretmeye olanak tanır.

Sınırlamalar

Genelleştirme zorluğu: Bulgular genellikle daha geniş bir popülasyona genellenemez.
Neden-sonuç ilişkisi kuramama: Vaka çalışmaları, değişkenler arasında neden-sonuç ilişkisi kuramaz.
Bilimsel titizlik eksikliği: Bilimsel açıdan yeterince titiz olmayabilir.
Önyargı riski: Öznel yorumlamalar nedeniyle önyargıya yol açabilir.

Araştırmacılar, genellikle benzersiz veya yeni keşfedilmiş bir fenomeni incelemek için vaka çalışması yöntemini seçer. Bu çalışmalar, gelecekteki araştırmalar için yeni fikirler ve sorular geliştirilmesine katkı sağlar.

Psikolojide Vaka Çalışması Örnekleri

Psikoloji tarihinde birçok önemli vaka çalışması bulunmaktadır. İşte bazı dikkat çekici örnekler:

Anna O.: Anna O., Bertha Pappenheim’in takma adıydı ve Josef Breuer’in hastasıydı. Freud’un hastası olmamasına rağmen, Freud ve Breuer bu vakayı sıkça tartışmıştır. Anna O., o dönemde histeri olarak bilinen bir durumun semptomlarını gösteriyordu ve sorunlarını konuşmanın semptomlarını hafiflettiği fark edildi. Bu vaka, konuşma terapisinin gelişiminde önemli bir rol oynadı.
Phineas Gage: Phineas Gage, bir demiryolu çalışanıydı ve bir patlama sonucu metal bir çubuk kafatasından geçti, beyninin önemli kısımlarını tahrip etti. Kazadan sağ kurtuldu, ancak kişiliği ve davranışlarında ciddi değişiklikler meydana geldi.
Genie: Genie, korkunç bir istismar ve izolasyona maruz kalmış genç bir kızdı. Onun vaka çalışması, dil öğreniminin kritik dönemlerini kaçırdıktan sonra bile mümkün olup olmadığını araştırmak için kullanıldı. Ayrıca, bilimsel araştırmaların tedaviyle nasıl çatışabileceği ve hassas bireylere zarar verebileceği konusunda bir örnek teşkil etti.

Bu vakalar, deneysel ortamlarda tekrarlanamayan durumların vaka çalışmaları aracılığıyla nasıl incelenebileceğini göstermektedir.

Vaka Çalışması Türleri

Psikologlar ve diğer araştırmacılar, farklı türde vaka çalışmaları kullanabilir:

Toplumsal vaka çalışmaları: Bir grup bireyi incelemeyi içerir. Örneğin, bir topluluktaki kaynaklara erişimin, o topluluğun zihinsel sağlığı üzerindeki etkileri araştırılabilir.
Tanımlayıcı vaka çalışmaları: Önceden var olan bir teoriden başlanarak yapılır. Denekler gözlemlenir ve toplanan bilgiler bu teoriyle karşılaştırılır.
Açıklayıcı vaka çalışmaları: Nedensel araştırmalar için kullanılır; belirli olaylara neyin sebep olduğunu anlamayı amaçlar.
Keşif vaka çalışmaları: Daha derinlemesine araştırmalara öncülük etmek için kullanılır. Araştırma soruları ve hipotezler geliştirilmeden önce daha fazla bilgi toplanmasını sağlar.
Araçsal vaka çalışmaları: Bir birey veya grup, daha geniş bir sorunu anlamak için bir araç olarak kullanılır.
İçsel vaka çalışmaları: Araştırmacının kişisel olarak ilgilendiği bir vaka üzerine yoğunlaşır. Örneğin, Jean Piaget’nin kendi çocuklarını gözlemlemesi, psikolojik bir teorinin gelişimine katkı sağlamıştır.

Psikologların kullandığı vaka çalışması türü, durumun ve vakanın benzersiz özelliklerine bağlıdır.

Vaka Çalışması için Veri Kaynakları

Araştırmacılar, bir birey veya grup hakkında bilgi toplamak için çeşitli kaynaklar ve yöntemler kullanabilir. Altı ana veri kaynağı şunlardır:

Arşiv kayıtları: Nüfus sayımı kayıtları, anketler veya isim listeleri gibi.
Doğrudan gözlem: Denek, genellikle doğal bir ortamda gözlemlenir. Tek bir gözlemci yerine genellikle bir grup gözlemci kullanılır.
Dokümanlar: Mektuplar, gazete makaleleri, idari kayıtlar gibi.
Görüşmeler: Vaka çalışmalarında bilgi toplamanın en önemli yöntemlerinden biridir. Yapılandırılmış anket soruları veya daha açık uçlu sorular içerebilir.
Katılımcı gözlem: Araştırmacı, olaylara katılır ve eylemleri ile sonuçları gözlemler.
Fiziksel nesneler: Araçlar, objeler veya diğer eserler, doğrudan gözlem sırasında sıkça incelenir.

Psikoloji Vaka Çalışması Nasıl Yazılır?

Psikoloji dersiniz için bir vaka çalışması yazmanız gerekiyorsa, öğretim üyenizden özel yönergeleri almanız önemlidir. Profesyonel bir yayında kullanılacaksa, yayıncının vaka çalışması gönderme yönergelerini kontrol edin. Aşağıda, bir vaka çalışmasının genel yapısı sunulmaktadır:

Bölüm 1: Vaka Geçmişi

Bu bölüm aşağıdaki yapı ve içeriğe sahip olmalıdır:

Arka plan bilgileri: Müşterinizin arka planını sunun. Yaş, cinsiyet, iş, sağlık durumu, aile zihinsel sağlık geçmişi, aile ve sosyal ilişkiler, uyuşturucu ve alkol geçmişi, yaşam zorlukları, hedefler ve başa çıkma becerileri ile zayıflıkları gibi faktörleri ekleyin.
Sorunun tanımı: Vaka çalışmanızın bir sonraki bölümünde, müşterinin sunduğu sorun veya semptomları tarif edin. Müşterinin bildirdiği fiziksel, duygusal veya duyusal semptomları açıklayın. Semptomlarla ilgili düşünceler, duygular ve algılar da not edilmelidir. Kullanılan tarama veya teşhis değerlendirmeleri detaylı bir şekilde tarif edilmeli ve tüm skorlar belirtilmelidir.
Teşhis: Teşhisinizi belirtin ve uygun Diagnostic and Statistical Manual kodunu verin. Teşhise nasıl ulaşıldığını, müşterinin semptomlarının bozukluğun tanı kriterlerine nasıl uyduğunu veya teşhiste karşılaşılan olası zorlukları açıklayın.

Bölüm 2: Tedavi Planı

Bu bölüm, seçilen durum için tedavi yaklaşımını ele alır. Ayrıca, seçilen tedavinin teorik temeli veya bu yaklaşımı destekleyen diğer kanıtlar da dahil edilebilir.

Bilişsel davranışçı yaklaşım: Bir bilişsel davranışçı terapistin tedaviye nasıl yaklaşacağını açıklayın. Bilişsel davranışçı terapi hakkında arka plan bilgisi verin ve tedavi seanslarını, müşterinin tepkisini ve bu tedavi türünün sonucunu tarif edin. Tedavi sırasındaki zorluklar veya başarılar not edilmelidir.
Hümanistik yaklaşım: Müşteriniz için kullanılabilecek hümanistik bir yaklaşımı, örneğin kişi merkezli terapiyi tarif edin. Seçilen tedavi türünü, müşterinin tedaviye tepkisini ve bu yaklaşımın sonucunu belirtin. Tedavinin neden başarılı veya başarısız olduğunu açıklayın.
Psikanalitik yaklaşım: Bir psikanalitik terapistin müşterinin sorununa nasıl bakacağını tarif edin. Psikanalitik yaklaşım hakkında arka plan bilgisi verin ve ilgili referansları aktarın. Psikanalitik terapinin müşteriyi tedavi etmek için nasıl kullanılacağını, müşterinin terapiye nasıl tepki vereceğini ve bu tedavi yaklaşımının etkinliğini açıklayın.
Farmakolojik yaklaşım: Tedavi öncelikle ilaç kullanımını içeriyorsa, hangi ilaçların kullanıldığını ve nedenini açıklayın. Bu ilaçların etkinliği hakkında arka plan bilgisi verin ve monoterapinin, ilaçla terapi veya diğer tedavilerin bir kombinasyonuyla nasıl karşılaştırıldığını belirtin.

Bu bölüm, tedavi hedefleri, süreç ve sonuçlar hakkında bilgi içermelidir.

Tartışma

Vaka çalışması yazarken, çalışmanın kendisini tartıştığınız bir bölüm eklemelisiniz. Bu bölümde, çalışmanın güçlü ve zayıf yönleri belirtilmelidir. Bulgularınızın önceki araştırmaları nasıl destekleyebileceği not edilmelidir.

Tartışma bölümünde, vaka çalışmanızın bazı etkilerini de tarif etmelisiniz. Hangi fikirler veya bulgular daha fazla keşif gerektirebilir? Araştırmacılar, bu soruları ek çalışmalarda nasıl ele alabilir?

Ek İpuçları

Vaka çalışmanızın öznesine asla “müşteri” olarak atıfta bulunmayın. Bunun yerine, kişinin adını veya bir takma ad kullanın.
Vaka çalışması örneklerini okuyarak stil ve format hakkında fikir edinin.
Referansları belirtirken APA formatını kullanmayı unutmayın.

Kaynaklar

Crowe S, Cresswell K, Robertson A, Huby G, Avery A, Sheikh A. The case study approach. BMC Med Res Methodol. 2011;11:100. doi:10.1186/1471-2288-11-100
Kendra Cherry, MSEd, psikososyal rehabilitasyon uzmanı, psikoloji eğitimcisi ve Everything Psychology Book yazarıdır.

Post Views: 11