Antalya Ruhbilim Okulu – Dr.Murat Kemaloğlu Psikoterapi, Psikolojik destek, Psikiyatrist
Benzer İçerikler
Giriş
Metabolik psikiyatri, metabolik işlev bozuklukları ile zihinsel sağlık bozuklukları arasındaki karmaşık ilişkiyi inceleyen yeni bir alandır. Geleneksel psikiyatrik yaklaşımlar, nörotransmitter dengesizliklerini ilaçlarla düzeltmeye odaklanırken, bu yenilikçi alt uzmanlık alanı, insülin direnci ve mitokondriyal işlev bozukluğu gibi metabolik kök nedenleri ele alarak zihinsel sağlık sonuçlarını iyileştirmeyi hedefler. Metabolik sağlığın zayıf olması ile depresyon, bipolar bozukluk ve şizofreni gibi durumlar arasındaki bağlantıyı gösteren artan kanıtlar, metabolik psikiyatrinin zihinsel sağlık tedavisinde umut verici bir paradigma değişikliği sunduğunu ortaya koymaktadır. Bu, hem bireyler hem de sağlık kurumları için önemli faydalar sağlayabilir.
Metabolik Psikiyatriyi Anlamak
Metabolik psikiyatri, bazen beslenme psikiyatrisi olarak da adlandırılır ve beyindeki metabolik süreçlerin zihinsel sağlığı nasıl etkilediğini araştırır. Araştırmalar, insülin direnci ve bozulmuş glikoz metabolizması gibi metabolik işlev bozukluklarının yalnızca zihinsel hastalıkların bir sonucu olmadığını, aynı zamanda bu hastalıklara katkıda bulunan bir faktör olabileceğini göstermektedir. Örneğin, Swiss Re’nin Birleşik Krallık Engellilik Gelir Koruma Talepleri denetimi, BMI’si 35’in üzerinde olan ve 12 aydan fazla iş göremez durumda olan taleplerin %94’ünün ya talep aşamasında ruh hali bozukluğu veya depresif belirtiler bildirdiğini ya da sağlık kayıtlarında önceden mevcut bir zihinsel sağlık teşhisi bulunduğunu ortaya koydu. Bu, metabolik sağlık ile zihinsel refah arasında, psikiyatrik tedavi başlamadan önce bile güçlü bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Tarihsel olarak, zihinsel hastalığı olan bireylerde kardiyovasküler sorunların daha yüksek görülme oranı, sigara içme, eğlence amaçlı uyuşturucu kullanımı veya ilaç kaynaklı kilo alımı gibi yaşam tarzı faktörlerine bağlanıyordu. Ancak son çalışmalar, metabolik işlev bozukluğunun genellikle bu faktörlerden önce ortaya çıktığını göstererek, bunun yalnızca zihinsel sağlık koşullarının veya tedavilerinin ikincil bir etkisi olduğu varsayımını sorgulamaktadır.
İnsülin Direncinin Rolü
İnsülin direnci, metabolik işlev bozukluğunun temel taşlarından biridir ve zihinsel sağlıkta önemli bir rol oynar. İşlenmiş karbonhidratlarla zengin modern diyetler, kan şekerinde hızlı yükselmeler sağlar ve bu da aşırı insülin salınımını tetikler. Zamanla, bu tekrarlayan uyarım insülin direncine yol açar; kan şekerini normal aralıkta tutmak için daha yüksek insülin seviyelerine ihtiyaç duyulur ve bu durum nihayetinde metabolik sendrom ve tip 2 diyabete katkıda bulunur. Profesör Ben Bikman, insülin direncinin tip 2 diyabet teşhisinden yıllar önce mevcut olabileceğini belirtmektedir.
Beyinde, insülin glikoz metabolizmasının verimli olması için kritik öneme sahiptir. Ancak insülin direnci olan bireylerde, insülinin kan-beyin bariyerini geçmesi zorlaşır ve bu da kan glikozu ve insülin seviyeleri yüksek olmasına rağmen beyin insülin seviyelerinin düşük olduğu paradoksal bir duruma yol açar. Bu, serebral glikoz hipometabolizmasına, yani beyin enerjisi metabolizmasının yavaşlamasına neden olur ve bu durum çeşitli zihinsel sağlık bozukluklarıyla ilişkilendirilir. Depresyon, bipolar bozukluk ve hatta Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar artık insülin direnci ve bozulmuş beyin glikoz metabolizması ile ilişkilendirilmektedir. Zihinsel sağlık konsültasyonlarında sıkça bildirilen “beyin sisi” terimi de bu metabolik işlev bozukluğuyla bağlantılı olabilir.
Nörotransmitterlerin Ötesinde: Mitokondriyal Perspektif
Geleneksel psikiyatrik tedaviler, depresyonda düşük serotonin seviyeleri gibi nörotransmitter dengesizliklerini düzeltmeye odaklanmıştır. Ancak meta-analizler, düşük serotoninin depresyona yol açtığına dair kesin bir kanıt bulunmadığını göstermiştir ve bu da bu yaklaşımın yeniden değerlendirilmesini gerektirmiştir. Metabolik psikiyatri, mitokondriyal beyin enerjisi işlev bozukluğuna odaklanarak zihinsel bozuklukların temelde beynin metabolik bozuklukları olabileceğini öne sürer.
Enflamasyon ve oksidatif stresin neden olduğu Gamma-aminobütirik asit (GABA) ve Glutamat gibi temel nörotransmitterler arasındaki dengesizlikler, nörotoksik etkilere yol açabilir. Örneğin, aşırı glutamatın eksitotoksik olduğu düşünülür ve bu durum zihinsel sağlık bozukluklarına katkıda bulunabilir. Metabolik psikiyatri, mitokondriyal sağlığı ele alarak ve beyin enerjisi metabolizmasını iyileştirerek bu dengesizlikleri ve bunların aşağı akış etkilerini hafifletmeyi amaçlar.
Beslenme Müdahaleleri: Ketojenik Diyet
Metabolik psikiyatrinin en umut verici müdahalelerinden biri, çok düşük karbonhidratlı ve yüksek yağlı bir diyet olan ketojenik diyettir; bu diyet, beta-hidroksibütirat gibi keton cisimlerinin üretimini teşvik eder. Bir asırdan fazla süredir, ketojenik diyetler, nöronal aktiviteyi stabilize ederek çocuklarda tedavi dirençli epilepsiyi yönetmek için kullanılmaktadır. Son araştırmalar, bu yaklaşımı psikiyatrik durumlara genişletmektedir. Örneğin, Stanford Üniversitesi’nin Metabolik Psikiyatri Merkezi’nde Profesör Shebani Sethi, şizofreni ve bipolar bozukluk üzerine ketojenik diyetlerin etkilerini araştırıyor ve erken sonuçlar umut verici olup daha büyük ölçekli araştırmalar için fon sağlamıştır.
Baszucki Vakfı, kurucusunun oğlu Matt’in ketojenik terapi ile bipolar bozukluktan tamamen iyileşmesinin ardından metabolik psikiyatri araştırmalarını desteklemektedir. Avustralya’nın Queensland bölgesinde, şizofreni ve bipolar bozukluğu olan 100 katılımcıyı içeren randomize kontrollü bir çalışma, ketojenik diyetin etkisini standart beslenme yönergeleriyle karşılaştırıyor. Benzer çalışmalar, depresyon için İsviçre’deki Basel Üniversitesi’nde yürütülmektedir. Bu çalışmalar, zihinsel hastalıkların metabolik kök nedenlerini ele almak için beslenme müdahalelerinin potansiyelini vurgulamaktadır.
Araştırma ve Klinik Gelişmeler
Metabolik psikiyatri alanı, Stanford, Cambridge ve Birleşik Krallık Kraliyet Psikiyatri Koleji gibi kurumların öncülüğünde ivme kazanmaktadır. Harvard psikiyatristi Dr. Christopher Palmer, Brain Energy adlı kitabında zihinsel bozuklukların temelde beynin metabolik bozuklukları olduğunu ve mevcut tedavilerin çoğunun beyin metabolizmasını dolaylı olarak iyileştirdiğini savunuyor. Bu bakış açısı, depresyondan nörodejeneratif hastalıklara kadar birçok durumu metabolik işlev bozukluğuyla ilişkilendiren artan kanıtlarla desteklenmektedir.
X üzerindeki gönderiler, metabolik psikiyatrinin artan ilgisini vurgulamakta, ABD Senatosu’ndan büyük ölçekli araştırma fonları ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi durumlar için ketojenik terapiyi araştıran çalışmalar belirtilmektedir. Bu gelişmeler, zihinsel sağlığın nörolojiye benzer şekilde biyolojik ve metabolik bir mercekle görülmesi yönünde bir değişime işaret etmektedir.
Bireyler için Etkiler
Metabolik psikiyatri, diyet ve egzersiz gibi insülin duyarlılığını ve mitokondriyal fonksiyonu iyileştiren yaşam tarzı değişiklikleriyle zihinsel sağlık bozukluklarının kök nedenlerini ele alarak bireylere umut sunar. Bu paradigma değişikliği, zihinsel sağlık ve kardiyovasküler hastalıklar ile diyabet gibi ilişkili komorbiditelerle ilgili talepleri azaltma fırsatları sunar.
Harvard eğitimli psikiyatrist Georgia Ede’nin dediği gibi, “Beyin kimyasını değiştirmenin en güçlü yolu beslenmedir, çünkü beyin kimyasalları en başta yiyeceklerden gelir.” Metabolik stratejileri zihinsel sağlık bakımına entegre ederek, metabolik işlev bozukluğuna bağlı zihinsel bozuklukların yükselen eğilimini tersine çevirebilir ve daha sağlıklı, daha uzun yaşamlar için yol açabiliriz.
Sonuç
Metabolik psikiyatri, metabolik işlev bozukluğu ile psikiyatrik bozukluklar arasındaki bağlantıyı vurgulayan çığır açıcı bir yaklaşımdır. Ketojenik diyetler gibi müdahalelere ve insülin direncini ele almaya odaklanarak, bu alan zihinsel sağlık sonuçlarını iyileştirmek için bütüncül, biyoloji temelli bir strateji sunar. Araştırmalar büyümeye devam ettikçe ve klinik denemeler umut verici sonuçlar verdikçe, metabolik psikiyatri zihinsel hastalıkları önleme ve tedavi etme şeklimizi yeniden tanımlayabilir, bireylere fayda sağlayabilir. Bu yeni paradigmayı benimsemek, yalnızca zihinsel refahı artırmakla kalmaz, aynı zamanda demans gibi durumları önlemeye ve yaşam kalitesini iyileştirmeye katkıda bulunabilir.
Antalya Ruhbilim Okulu olarak beslenme ve ruh sağlığı arasındaki ilişkilere dair araştırma geliştirme çalışmalarımız sürmektedir. Bu konuda destek almak için bize ulaşın.
Yararlanılan Kaynaklar:
https://med.stanford.edu/psychiatry/patient_care/metabolic.html
