Kanser Hastaları için Psikoterapi

Kanser, ciddi ve potansiyel olarak ölümcül bir hastalıktır. Hayati tehlike oluşturmasa bile, kalıcı sağlık sorunlarına yol açabilir. Kanser teşhisi, sadece hastayı değil, tanı konulduğu andan itibaren sevdiklerini de derinden etkiler.

Yeni kanser teşhisi konulan kişiler için, anlaşılması zor sağlık bilgileri bunaltıcı ve korkutucu olabilir. Öncelikli endişeniz muhtemelen iyi bir doktor bulmak ve tedaviye hemen başlamaktır. Bu süreçte ruh sağlığınızı düşünmeyebilirsiniz, oysa ruh sağlığı da hayati önem taşır. Stres, kaygı ve endişe, fiziksel iyileşmenize yardımcı olmaz. Bir terapist veya danışman kanserinizi tedavi edemese de, nitelikli bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak ruh halinizi, bakış açınızı ve genel zihinsel durumunuzu iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Fiziksel sağlığınız yerinde olsa bile, doğru danışmanı bulmak zor olabilir. Bu, zor ve gereksiz bir görev gibi görünebilir, ancak endişelerinizi eğitimli bir profesyonelle paylaşmak önemlidir. Nereden başlayacağınızdan emin değilseniz, Antalya Ruhbilim Okulu’na danışarak ilk adımı atabilirsiniz.

KANSERİN DUYGUSAL ETKİLERİ

Kanser, fiziksel bir hastalık olmasına rağmen, duygusal sağlık üzerinde de büyük bir etkiye sahiptir. Tanı sonrasında ve tedavi sürecinde endişe, depresyon, korku veya kaygı hissetmek oldukça normaldir.

Kanser hastalarının yaşadığı yaygın duygusal zorluklardan bazıları şunlardır:

• Depresyon: Ulusal Kanser Enstitüsü istatistiklerine göre, kanser hastalarının %15 ila %25’i depresyon geçirmektedir.
• Anksiyete: British Medical Journal’da yayımlanan bir araştırma, kanser hastalarının %10’unda anksiyete bozukluğu olduğunu göstermiştir.
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): 2017 yılında yapılan bir çalışma, kanser teşhisi konulan kişilerin yaklaşık beşte birinin teşhisten sonra TSSB yaşadığını ortaya koymuştur.
• Bağımsızlığı kaybetme endişesi.
• Mali durum veya tıbbi faturalar hakkında stres ve kaygı.
• Hobilerden ve aktivitelerden keyif almada zorluk.
• Özellikle geleceğin belirsizliği nedeniyle duyulan olumsuzluk veya korku.
• Yorgunluk veya düşük enerji.
• Suçluluk.
• Yakınlık ve ilişki zorlukları.
• Beden imajı sorunları.
• İnkar, öfke veya keder.

Bu endişelerin çoğu birbiriyle ilişkilidir. Örneğin kanser, hastalık ve tedavi nedeniyle vücutta meydana gelen değişikliklere bağlı olarak mutsuzluk ve sıkıntıya yol açabilir; bu nedenle kanserli kişiler sıklıkla beden imajı sorunlarıyla mücadele eder. Beden imajı sorunları, mide bulantısı veya başka nedenlerle cinsel ilişki veya diğer yakınlık biçimlerini istememe durumu yaygındır, ancak yakınlıktaki bu azalma duygusal sağlığı da etkileyebilir. Öz saygı veya özgüven kaybı da sıkça görülür. İlişkiler ise, her iki partnerin korku, stres ve endişelerinin bir sonucu olarak zarar görebilir.

Terapi, bu süreçte yardımcı olabilir. Eğitimli danışmanlar (genellikle onkoloji sosyal hizmet uzmanı gibi kanser tedavisi konusunda uzmanlaşmış kişiler), duygularla başa çıkma ve zorluklarla mücadele etme yollarını öğrenme konusunda destek sunar.

Aile terapisi de iyi bir seçenektir. Kanserli kişilerin eşlerinin de bu durumdan etkilenmesi muhtemeldir. Onlar, artan ev ve aile sorumluluklarını üstlenebilirler; bu da strese, hayal kırıklığına ve bu duyguların bir sonucu olarak suçluluk duygusuna yol açabilir. Aile veya çift terapisi, eşlerin korkuları ve endişeleri hakkında konuşmalarına, ilişki sorunlarını ele almalarına ve kanser tedavisi sırasında işlerin daha sorunsuz ilerlemesine yardımcı olacak stratejiler geliştirmelerine olanak tanır.

KANSERDEN KURTULANLAR VE RUH SAĞLIĞI

Kanserden kurtulanlar da sıklıkla anksiyete, TSSB ve depresyonla mücadele eder. Araştırmalar, kanserden kurtulan yetişkinlerin, hiç kanser geçirmemiş yetişkinlere göre iki kat daha fazla ruh sağlığı sorunları yaşama olasılığı olduğunu göstermektedir. Özellikle anksiyete, iyileşen birçok kişiyi etkiler. TSSB de oldukça yaygındır. Tedaviden sonra kanserin geri dönmesinden korkmak, kanserden sonra hayata nasıl döneceğinden emin olamamak veya tedavi sırasında düşünülmesi imkansız olabilen bir geleceğe yönelme konusunda belirsizlik hissetmek normaldir.

Başarılı bir tedaviden sonra bile, kanserden kurtulanların ruh sağlığı endişeleri yaşaması yaygındır. Vücutta artık kanser belirtisi kalmadığında (NED veya “hastalık kanıtı yok”), insanlar tedavi sırasındaki duygulardan bunalabilirler. Bu nedenle, ruh sağlığı belirtileri hemen ortaya çıkmasa bile, tedaviden sonra bir profesyonelle çalışmak önemlidir.

Hayatta kalan kişinin ailesi de etkilenebilir. Ulusal Kanser Enstitüsü’nün tahminlerine göre, kanser hastası yetişkinlerin yaklaşık %24’ü 18 yaşın altındaki çocukların ebeveynidir. Kanserli ebeveynin çocukları anksiyete ve sıkıntı riski altındadır ve muhtemelen başka ruh hali değişiklikleri de yaşarlar. Ebeveynler için çocuklarla kanser hakkında konuşmak zor olabilir, özellikle de anlamayabilecek küçük çocuklarla. Bir aile veya çocuk terapistine başvurmak tüm aile için faydalı olabilir.

KANSER RUHSAL HASTALIĞA NEDEN OLABİLİR Mİ?

Birçok kişi kanser tedavisi sırasında ve sonrasında veya tedavinin bir sonucu olarak ruh sağlığı sorunları yaşasa da, kanserin kendisi doğrudan ruh sağlığı sorunlarına neden olmaz.

Endişeler ister hemen ister tedavi sırasında ortaya çıksın, teşhisten sonra ruh hali değişiklikleri yaşamak yaygındır. Anksiyete, stres, depresyon, sinirlilik veya umutsuzluk gibi ruh hali sorunları tanıya doğrudan bir tepki olabilir.

Kanser tedavileri de duygularda ve ruh halinde değişikliklere yol açabilir. Bunun nedeni, tedavilerin bağışıklık sistemini aktive etmesi ve bunun da beyin kimyasallarında değişikliklere yol açmasıdır. Kemoterapi tedavilerinin fiziksel yan etkilerinin yanı sıra genellikle yorgunluk, depresyon veya anksiyete belirtileri, konsantrasyon güçlüğü veya halüsinasyon gibi yan etkileri de vardır.

ANKSİYETE VEYA DİĞER RUH SAĞLIĞI SORUNLARINDAN KANSERE YAKALANABİLİR MİSİNİZ?

Bazı durumlarda, ruh sağlığı sorunları ağrı ve yorgunluk gibi fiziksel semptomlara neden olur. Stres, genellikle fiziksel sağlık sorunlarına yol açan bir ruh sağlığı sorunudur. Anksiyete göğüs ağrısı, kalp çarpıntısı veya sindirim sorunlarına neden olabilir. Bazı insanlar ruh sağlığı sorunlarının da kansere yol açıp açmayacağını merak edebilirler.

Stres, anksiyete veya diğer ruh sağlığı sorunlarının kansere neden olabileceğini gösteren güçlü bir kanıt yoktur. Bazı araştırmalar ruh sağlığı faktörlerinin daha yüksek kanser riskine yol açabileceğini öne sürse de, bu bağlantı bilimsel kanıtlarla tam olarak desteklenmemektedir. İş stresini inceleyen 2013 tarihli bir çalışmada, iş stresinin kanser için bir risk faktörü olduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmadığı tespit edilmiştir.

KEMOTERAPİ ZİHİNSEL SORUNLARA NEDEN OLUR MU?

Bazı insanlar kemoterapinin bir sonucu olarak düşünme süreçlerinde sorun yaşarlar. Düşünceleri bir sis bulutuyla kaplanmış gibi hissedebilirler. “Kemo beyin” olarak bilinen bu durum, dikkat etmeyi, okula veya işe konsantre olmayı, yeni bilgileri hatırlamayı veya uyumayı zorlaştırır. Bu zihinsel değişikliklere yorgunluk veya depresyon hissi de eşlik edebilir. Fiziksel semptomlar şiddetli olmasa bile, kemo beyin bilişsel görevleri tamamlamayı zorlaştırarak günlük yaşamı etkileyebilir.

“Kemo beyin” olarak adlandırılsa da, bu durum kanser sırasında kemoterapi almayan kişilerde bile ortaya çıkabilir. Doktorlar bunun, kanserin kendisi de dahil olmak üzere, yorgunluk, depresyon veya kötü beslenme gibi bir dizi faktörden kaynaklanabileceğine inanmaktadır.

Kemoterapi beyni genellikle kısa bir süre sonra geçer. Ancak zihinsel sorunlar devam edebilir, bu nedenle günlük yaşamı engellemeye başlamadan önce bir doktorla konuşmak önemlidir. Doktorlar ve destekleyici aile ve arkadaşlar, semptomları takip etmeye ve başa çıkma stratejileri geliştirmeye yardımcı olabilir.

KANSER İÇİN DANIŞMANLIK VE TERAPİ

Kanser tedavileri genellikle başarılıdır ve kansere yakalanan birçok kişi teşhisten sonra yıllarca yaşar. Ancak tedavi sırasında veya sonrasında ruh sağlığı sorunlarıyla mücadele edenlerin yaşam kalitesi daha düşük olabilir. Kanserin duygusal etkileri geniş kapsamlı olduğundan ve ciddileşebileceğinden, daha da kötüleşmeden önce yardım almak önemlidir.

Hiçbir ruh sağlığı belirtisi göstermeyen kanserden kurtulanların bile, kanser sonrası bakım konusunda uzmanlaşmış bir danışmana ulaşmaları tavsiye edilir. Araştırmalar, kanserden kurtulanların üçte birinden daha azının, anksiyete ve depresyon açısından yüksek risk altında olmalarına rağmen, doktorlarıyla ruh sağlığı sorunları hakkında konuştuğunu göstermektedir. Bir danışmanla erkenden konuşmak, sorunların ciddileşmesini önlemeye yardımcı olabilir.

İnsanlar kanser tedavisinden sonra kendilerini rahatlamış ve umutlu hissedebilirler. Ancak endişe ve stres duyguları da normaldir. Hayata teşhisten önceki haline dönmek genellikle zordur. Sevdikleriniz nelerin değiştiğini anlamayabilir ve kanserden kurtulanlarda yalnızlık hissi de yaygındır.

Özellikle eğitimli bir danışman tarafından yönetilen bir kanser destek grubuna katılmak, kanserin duygusal etkilerini ele almanın bir yoludur. Güçlü destek, iyi bir duygusal sağlık için kilit bir faktördür ve benzer bir şeyi yaşamış diğer insanlarla konuşmak yardımcı olabilir.

Kanserli insanlara yardımcı olan bir tür ruh sağlığı sağlayıcısı onkoloji sosyal hizmet uzmanıdır. Bu uzmanlar, insanların tanılarını anlamlandırmalarına, kaynakları bulmalarına, arkadaşları ve aileleriyle kanser hakkında konuşmanın yollarını bulmalarına ve kanserlerini nasıl yöneteceklerini öğrenmelerine yardımcı olur. Ayrıca, daha derinlemesine ruh sağlığı tedavisi için başka danışmanlar bulmalarına da yardımcı olabilirler.

Konuşma terapisi genellikle kanserin etkileriyle başa çıkmaya çalışan kişilere önerilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), iyi başarı elde edilebilen bir terapi türüdür. BDT, insanların olumsuz düşüncelere meydan okumalarına ve bunlara yol açan düşünce kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olur. Eşiniz ve/veya çocuklarınız varsa aile veya çift terapisi önerilmektedir. Grup terapisi de bazıları için yararlı olabilir.

Terapistler tedavinin bir parçası olarak rahatlama egzersizleri, meditasyon veya farkındalık uygulamaları önerebilir. Günlük tutma veya sanat terapisi bazı insanlar için yararlı olabilir. Bu aktiviteler genellikle anksiyete ve stres belirtilerini azaltmaya yardımcı olur.

Sosyal medya hesaplarımız:
İnstagram: drmuratkemaloglu
Youtube: Ruhbilim TV