Alışverişkolik Olduğunuzu Düşünüyorsanız Ne Yapmalısınız?
Alışveriş bağımlılığı, kişinin kendini iyi hissetmek ve anksiyete ve depresyon gibi olumsuz duygulardan kaçınmak için kompulsif bir şekilde alışveriş yapmasını içeren davranışsal bir bağımlılıktır. Diğer davranışsal bağımlılıklar gibi, alışveriş bağımlılığı da hayatınızın diğer alanlarında sorunlara yol açan bir meşguliyet haline gelebilir.
Oniomania (kompulsif alışveriş veya daha yaygın olarak alışveriş bağımlılığı olarak adlandırılan davranış) belki de sosyal olarak en kabul edilebilir bağımlılıktır. Bir düşünün: Etrafımız, satın almanın bizi mutlu edeceğini söyleyen reklamlarla çevrili.
Ekonomiyi canlandırmanın bir yolu olarak politikacılar tarafından harcama yapmaya teşvik ediliyoruz. Ve bazılarımız için, herkesin sahip olduğu şeyleri istemenin bir cazibesi var. Tüketicilik, kendi niyetimizle ya da değil (ya da ikisinin bir kombinasyonu), toplumsal değerin bir ölçüsü haline geldi.
Tüketim çılgınlığı son zamanlarda artmış olsa da, alışveriş bağımlılığı yeni bir hastalık değildir. On dokuzuncu yüzyılın başlarına kadar tanınmış ve yirminci yüzyılın başlarında psikiyatrik bir bozukluk olarak kabul edilmiştir.
Alışveriş bağımlılığınız varsa belirtileri, nedenleri ve başa çıkma yolları hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Alışveriş Bağımlılığının Belirtileri
Bir kişinin alışveriş bağımlılığı olabileceğini gösteren işaretler şunlardır:
Sürekli satın almayı planladıkları şeyler hakkında düşünmek
Kompulsif alışverişlerini durduramamak
Bir şey satın aldıktan sonra coşkulu bir heyecan yaşamak
Satın aldıkları şeyler hakkında pişmanlık veya suçluluk hissetmek
Finansal sorunlar veya borçları ödeyememe durumu
Satın aldıkları şeyler hakkında yalan söylemek veya satın aldıklarını gizlemek
Mevcut kartlardaki bakiyeleri ödemeden yeni kredi kartları açmak
İhtiyaç duymadıkları şeyleri satın almak
Stresli veya üzgün olduklarında alışveriş yapmak
Alışveriş bağımlılığı ile mücadele eden kişiler genellikle alışverişe karşılayabileceklerinden daha fazla zaman ve para harcarlar ve birçoğu aşırı harcamalarının bir sonucu olarak mali sorunlarla karşılaşmaktadır.
Alışveriş bağımlılığı, dürtüsel ve zorlayıcı harcamaları içerebilir ve geçici bir yüksekliğe neden olabilir. Alışveriş bağımlısı kişiler eve döndüklerinde genellikle kendilerini boş ve satın aldıklarından tatmin olmamış hissederler.
Kompulsif bir alışveriş çılgınlığı sırasında satın alınan ürünler genellikle kullanılmadan istiflenir ve kompulsif alışveriş yapanlar bir sonraki harcama çılgınlıklarını planlamaya başlar. Çoğu yalnız alışveriş yapar, ancak bazıları bundan hoşlanan başkalarıyla birlikte alışveriş yapar. Genellikle, bu tür bir alışveriş heyecanını paylaşmayan kişilerle alışveriş yapmak utanca yol açacaktır.
Alışveriş Bağımlılığının Nedenleri
Alışveriş bağımlılığının kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörler rol oynayabilir. Genellikle ergenliğin sonlarında ve yetişkinliğin başlarında başlayan alışveriş bağımlılığı genellikle ruh hali ve anksiyete bozuklukları, madde kullanım bozuklukları, yeme bozuklukları, diğer dürtü kontrol bozuklukları ve kişilik bozuklukları gibi diğer bozukluklarla birlikte görülür.
Kişilik Özellikleri
Alışveriş yapma arzusunu kontrol etmedeki bu zorluk, alışverişkoliklerin paylaştığı ve onları diğer insanların çoğundan ayıran bir kişilik yapısından kaynaklanmaktadır. Özgüvenleri genellikle düşüktür, kolayca etkilenirler ve genellikle yalnız ve izole olmalarına rağmen başkalarına karşı iyi kalpli, sempatik ve kibardırlar. Alışveriş onlara başkalarıyla temas kurmanın bir yolunu sunar.
Bazı insanlar özsaygılarını artırmak için alışveriş bağımlılığı geliştirir, ancak alışveriş bu konuda pek etkili değildir.
Alışveriş bağımlılığı olan kişiler, diğer alışveriş yapanlara göre daha materyalist olma eğilimindedir ve maddi nesneler aracılığıyla statü arayarak ve başkalarından onay alarak kendilerini desteklemeye çalışırlar. Diğer insanlardan daha fazla fanteziyle meşgul olurlar ve diğer bağımlı insanlarda olduğu gibi dürtülerine direnmekte zorluk çekerler.
Reklamlara Maruz Kalma
Alışveriş bağımlılığı olan kişiler, her gün etrafımızı saran pazarlama ve reklam mesajlarına karşı daha duyarlı olabilirler. Reklamlar genel olarak satın almanın olumlu sonuçlarını abartmak ve satın almanın hayatın sorunlarından bir kaçış sağlayacağını öne sürmek için tasarlanırken, bazı pazarlama hileleri ani satın almayı tetiklemek için tasarlanmıştır ve özellikle alışveriş bağımlılığı olan kişilerin dürtüsel doğasını hedef alır.
Perakende Terapisi
Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi, alışveriş bağımlılığı da genellikle hayatın duygusal acıları ve zorluklarıyla başa çıkmanın bir yoludur. Ne yazık ki, alışveriş yapan kişi için işleri iyileştirmek yerine daha da kötüleştirme eğilimindedir.
Alışveriş yaparak zevk alan ve olumsuz duygulardan kaçan insanlar bazen bunu “perakende terapisi” olarak adlandırırlar. Bu ifade, kendinize bir şeyler satın alarak danışmanlık veya terapiye katılmakla aynı faydayı elde edebileceğinizi ima eder. Bu yanlış ve yararsız bir düşüncedir.
Normal Alışveriş ve Alışveriş Bağımlılığı
Normal Alışveriş
Satın alınan ürünlere ihtiyaç duyulur ve kullanılır
Zorlama hissi yok
Finansal sıkıntıya neden olmaz
Ara sıra savurganlıklar
Alışveriş Bağımlılığı
Satın alınan ürünlere genellikle ihtiyaç duyulmaz veya kullanılmaz
Kompulsif alışveriş davranışı
Birey için finansal sorunlar yaratır
Sürekli aşırı alışveriş
Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi, para sorunları gelişebilir ve ilişkiler zarar görebilir, ancak alışveriş bağımlılığı olan kişiler (bazen “alışverişkolikler” olarak da adlandırılır) harcamalarını durduramadıklarını ve hatta kontrol edemediklerini hissederler.
Online alışveriş bağımlılığı bir tür internet bağımlılığıdır ve yüz yüze temas gerektirmediği için sosyal anksiyetesi olan kişiler bu türün gelişmesine karşı özellikle savunmasızdır. Diğer siber bağımlılıklar gibi, anonim hissettirir.
Kompulsif ve Dürtüsel Alışveriş
Ani satın alma, bir mağazada gördüğünüz bir şeye hemen sahip olma arzusuna tepki olarak o anda gerçekleşen plansız bir satın almadır. Ani satın alma, olumsuz duygulardan kaçmanın bir yolu olarak genellikle daha önceden planlanmış olan kompulsif satın almadan biraz farklıdır. Ancak yine de, alışveriş bağımlılığı olan kişiler her iki tür bağımlılık yaratan satın alma eylemini de gerçekleştirebilir.
Alışveriş Bağımlılığı Gerçek Bir Bağımlılık mı?
Uzun bir geçmişi olmasına rağmen alışveriş bağımlılığı tartışmalı bir konudur ve uzmanlar ile halk alışveriş bağımlılığının gerçek bir bağımlılık olup olmadığı konusunda hemfikir değildir.
Diğer davranışsal bağımlılıklarda olduğu gibi, bazı uzmanlar aşırı harcamanın bir bağımlılık olduğu fikrine karşı çıkmaktadır. Birçoğu, bir faaliyetin gerçek bir bağımlılık olabilmesi için fiziksel tolerans ve yoksunluk gibi semptomlar üreten psikoaktif bir madde olması gerektiğine inanmaktadır.
Profesyoneller arasında kompulsif alışverişin obsesif kompulsif bozukluk (OKB), dürtü kontrol bozukluğu (kleptomani veya kompulsif çalma gibi), duygudurum bozukluğu (depresyon gibi) veya davranışsal bağımlılık (kumar bozukluğu gibi) olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği konusunda da bazı anlaşmazlıklar vardır.
Alışveriş bağımlılığı, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5-TR) ayrı bir bozukluk olarak tanınmamaktadır.
Alışveriş Nasıl Diğer Bağımlılıklara Benzeyebilir?
Alışveriş bağımlılığının diğer bağımlılıklarla paylaştığı birkaç özellik vardır. Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi:
Aşırı alışveriş yapan kişiler harcama yapmakla meşgul olurlar ve bu faaliyete önemli ölçüde zaman ve para ayırırlar. Alışveriş bağımlılığı için gerçek harcama önemlidir; vitrin alışverişi bir bağımlılık oluşturmaz ve bağımlılık örüntüsü para harcama süreci tarafından yönlendirilir.
Alışveriş bağımlılığı yüksek oranda ritüelleştirilmiştir ve alışverişle ilgili düşüncelerden ve alışveriş gezileri planlamaktan oluşan tipik bir bağımlılık modelini takip eder.
Alışveriş genellikle zevkli, coşkulu ve olumsuz duyguları giderici olarak tanımlanır.
Alışverişten sonra, alışveriş yapan kişi hayal kırıklığı, suçluluk, pişmanlık, öfke veya utanç yaşar.
Kompulsif alışverişçiler alışverişi depresyon, anksiyete, can sıkıntısı ve öfke gibi olumsuz duygulardan ve özeleştirel düşüncelerden kaçmanın bir yolu olarak kullanırlar. Ne yazık ki bu kaçış kısa sürelidir.
Alışveriş Bağımlılığı ile Nasıl Başa Çıkılır?
Herhangi bir bağımlılığın üstesinden gelmek, günlük yaşamın stres ve sıkıntısıyla başa çıkmanın alternatif yollarını öğrenmeyi gerektirir. Bu bağımsız olarak yapılabilir, ancak insanlar genellikle danışmanlık veya terapiden yararlanır.
Bu arada, kompulsif harcamaların zararını azaltmak ve sorunlu davranışı kontrol altına almak için yapabileceğiniz çok şey vardır. Kendi harcama planınızı geliştirmek iyi bir ilk adım olabilir.
Yardımcı olabilecek atabileceğiniz diğer adımlar şunlardır:
Başka başa çıkma stratejileri geliştirin: Boş zamanlarınızın tadını çıkarmanın alternatif yollarını bulmak, alışverişi kendinizi daha iyi hissetmenin bir yolu olarak kullanma döngüsünü kırmak için çok önemlidir.
Başkalarından yardım alın: Ailenizde gıda ve ev eşyaları gibi temel ihtiyaçların alışverişi için sorumluluk alabilecek başka biri varsa, siz yardım ararken en azından geçici olarak sorumluluğu ona devretmek yardımcı olabilir.
Kredi ve nakit erişimini sınırlayın: Kredi kartlarından kurtulmak ve yanınızda sadece küçük bir miktar acil nakit bulundurmak iyi bir fikirdir, böylece düşünmeden satın alamazsınız.
Diğer kompulsif alışverişçilerle alışveriş yapmayın: Yalnızca takıntılı bir şekilde harcama yapmayan arkadaşlarınızla veya akrabalarınızla alışveriş yapmak da iyi bir fikirdir, çünkü bu kişiler harcamalarınızı kısıtlamanıza yardımcı olabilir.
Ne Zaman Yardım Alınmalı
Kompulsif alışveriş, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli tedavilere iyi yanıt veriyor gibi görünmektedir:
İlaçlar
Kişisel gelişim kitapları
Kendi kendine yardım grupları
Finansal danışmanlık
Bilişsel-davranışçı terapi (BDT)
“Alışverişkolik” kişilikte bulunan bazı kişilik özellikleri, bağımlılık tedavisinde başarının en iyi belirleyicisi olan terapötik bir ilişki geliştirme ve buna iyi yanıt verme becerisi açısından iyiye işarettir. Bununla birlikte, bazı ilaçlar umut vaat etse de, sonuçların karışık olduğu, bu nedenle tek veya güvenilir bir tedavi olarak düşünülmemesi gerektiği unutulmamalıdır.
Alışveriş bağımlılığınız olabileceğini düşünüyorsanız, olası tedavileri Antalya Ruhbilim Okulu‘na danışabilirsiniz. Dr. Murat Kemaloğlu, alışveriş sorununuzun çözümünde size yardımcı olabilir.
Psikoterapi
Psikoterapi, alışveriş bağımlılığınızın duygusal kökenlerini anlamanıza yardımcı olabilir. Ayrıca alışverişi başa çıkmak için kullanma eğiliminizin üstesinden gelmenin yollarını bulmanıza da yardımcı olabilir. Bunlar, bu kafa karıştırıcı durumdan kurtulmanın önemli yönleridir.
Aşırı alışverişiniz nedeniyle ilişkileriniz zarar görmüş olabilir. Psikolojik destek, davranışlarınız nedeniyle incinmiş olabilecek kişilerle aranızı düzeltmenize ve güveninizi yeniden kazanmanıza da yardımcı olabilir. Terapinin, diğer insanlarla para etrafında dönmeyen yollarla nasıl bağlantı kuracağınızı daha iyi anlamanıza yol açarak ilişkilerinizi derinleştirmeye yardımcı olduğunu da görebilirsiniz.
Finansal Danışmanlık
Alışveriş bağımlılığınızın ne kadar ciddi olduğuna bağlı olarak, özellikle kazandığınızdan daha fazlasını harcayarak borçlandıysanız, finansal danışmanlık almanın da yararlı olduğunu düşünebilirsiniz.
Kolay harcamaya erişiminizi kısıtlama seçeneklerini tartışmak, banka borçlarını ve banka masraflarını ödeme stratejilerini keşfetmek ve bağımlılığı körükleme eğiliminde olan nakde kolay erişimi kesintiye uğratmanın bir yolu olarak daha az erişilebilir tasarruf hesaplarına para yatırmak için bankanızdaki bir mali danışman veya danışmanla randevu alabilirsiniz.