Antalya Ruhbilim Okulu – Dr.Murat Kemaloğlu Psikoterapi, Psikolojik destek, Psikiyatrist
Benzer İçerikler
Giriş
Psikoterapi, ruhsal sıkıntıları, duygusal zorlukları ve davranışsal bozuklukları, bilimsel temelli yöntemlerle ve terapist ile danışan arasındaki terapötik ilişki aracılığıyla tedavi etme, iyileştirme ve anlama sürecinin genel adıdır. Bu geniş şemsiye altında sayısız ekol ve teknik yer alır. İşte bu ekollerden biri, belki de son yarım yüzyılın en etkili ve kanıta dayalı yaklaşımı olan Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)’dir. Bu makalenin amacı, psikoterapi ile BDT arasındaki ilişkiyi incelemek; BDT’yi psikoterapinin bir alt dalı ve onun özgün, yapılandırılmış bir formu olarak konumlandırmaktır.
1. Psikoterapi: Geniş Bir Şemsiye
Psikoterapi, tek bir yöntem değil, bir üst kategoridir. Tıpkı “tıp” dediğimizde kardiyolojiden nörolojiye, genel cerrahiden psikiyatriye kadar birçok uzmanlık alanını kastetmemiz gibi, psikoterapi de içinde barındırdığı çeşitli yaklaşımları ifade eder.
- Çeşitlilik: Psikodinamik terapi, varoluşçu terapi, hümanist terapi, gestalt terapisi, sistemik terapi ve bilişsel davranışçı terapi gibi birçok farklı ekol bu şemsiye altında toplanır.
- Ortak Amaç: Tüm bu ekollerin nihai ortak amacı, bireyin psikolojik iyi oluş halini artırmak, semptomları azaltmak ve kişisel gelişimi desteklemektir.
- Ortak Öge: Terapist ve danışan arasında kurulan, güven, gizlilik ve işbirliğine dayalı terapötik ilişki, hangi ekol uygulanırsa uygulansın, değişimin temel taşıyıcısı olarak kabul edilir.
2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Hedef Odaklı Bir Yaklaşım
BDT, psikoterapi şemsiyesinin altında yer alan, oldukça yapılandırılmış, mevcut problemlere odaklanan, sınırlı süreli ve kanıta dayalı (evidence-based) bir psikoterapi ekolüdür. BDT’nin temel çıkış noktası, Amerikalı psikiyatrist Aaron T. Beck’in de vurguladığı üzere, duygularımızı ve davranışlarımızı doğrudan etkileyen şeyin, olayların kendisi değil, onlara yüklediğimiz anlamlar ve o olaylar hakkındaki düşüncelerimiz (bilişlerimiz) olduğudur.
Temel varsayımı şu şekilde özetlenebilir:
Düşünce → Duygu → Davranış
BDT, bu zinciri kırmaya ve danışanın işlevsel olmayan düşünce kalıplarını (bilişsel çarpıtmalar) ve davranışlarını yeniden yapılandırmaya çalışır. Depresyon, anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve fobiler gibi birçok rahatsızlıkta etkinliği sayısız bilimsel çalışmayla kanıtlanmıştır.
3. Psikoterapi ile BDT Arasındaki İlişki: “Genel” ve “Özel”
Psikoterapi ile BDT arasındaki ilişkiyi en iyi “genel” ile “özel” arasındaki ilişki olarak tanımlayabiliriz.
- BDT, Psikoterapinin Bir Türüdür: Her BDT seansı aynı zamanda bir psikoterapi seansıdır. Çünkü BDT, psikoterapinin temel unsurlarını (güvenli bir ortam, terapötik ittifak, konuşmaya dayalı bir iyileşme süreci) taşır. BDT uygulayan bir terapist de bir psikoterapisttir.
- Yaklaşım Farkı: Ancak, her psikoterapi seansı bir BDT seansı değildir. Örneğin, psikodinamik bir terapist, danışanın geçmiş çocukluk deneyimlerine ve bilinçdışı süreçlere daha çok odaklanırken, bir BDT terapisti “şu an ve burada”ya, mevcut düşünce ve davranışlara odaklanır.
- Yapı ve Süre: Geleneksel psikoterapiler daha az yapılandırılmış ve süresi daha esnek olabilirken, BDT genellikle daha yapılandırılmış, hedef odaklı ve (ortalama 8-20 seanstan oluşan) sınırlı sürelidir.
- Teknik ve Araçlar: BDT, psikoterapinin genel ilkelerine ek olarak, kendine has çok spesifik teknik ve araçlar kullanır (örn., thought records – düşünce kayıtları, maruz bırakma, davranış deneyleri, ev ödevleri). Bu onu diğer ekollerden ayıran en belirgin özelliktir.
4. Benzerlikler ve Farklılıklar
| Özellik | Psikoterapi (Genel) | Bilişsel Davranışçı Terapi (Özel) |
|---|---|---|
| Amaç | Psikolojik iyilik hali, semptomlarda azalma | Semptomlarda azalma, işlevsel olmayan düşünce/davranışları değiştirme |
| Temel Araç | Terapötik ilişki ve terapötik konuşma | Terapötik ilişki + Yapılandırılmış teknikler ve ev ödevleri |
| Odak Noktası | Geçmiş/Şimdiki Zaman (Ekole göre değişir) | Şimdi ve Burada (Mevcut düşünce ve davranışlar) |
| Süre | Uzun veya kısa süreli olabilir | Genellikle kısa ve orta vadeli, sınırlı süreli |
| Yapı | Daha az yapılandırılmış, akışa açık | Yüksek derecede yapılandırılmış, gündem odaklı |
| Kanıt Temelli | Tüm ekoller için geçerli değildir | Yüksek düzeyde kanıta dayalı bir yaklaşım |
5. Bütünleştirici Yaklaşım ve Sonuç
Günümüz modern psikoterapi uygulamalarında, BDT’nin katı yapısı ile diğer ekollerin derinliklerini ve insan deneyimine dair vurgularını birleştiren bütünleştirici veya eklektik yaklaşımlar yaygınlaşmaktadır. Birçok terapist, danışanın ihtiyacına göre BDT’nin yapılandırılmış tekniklerini, terapötik ilişkinin iyileştirici gücüyle harmanlayarak kullanır.
Sonuç olarak, psikoterapi ile BDT arasında bir ayrım veya zıtlıktan ziyade, bir bütünleşme ve tamamlayıcılık ilişkisi vardır. BDT, psikoterapinin geniş evreninin içinde doğmuş, onun temel prensiplerini benimsemiş, ancak kendine özgü teknikleri, yapısı ve odak noktasıyla öne çıkmış güçlü bir dalıdır. Hangi ekolün uygulandığından bağımsız olarak, etkili bir psikoterapinin kalbinde, danışanı anlama, güven ve işbirliğine dayalı sağlam bir ilişki kurma ve onu değişim yolculuğunda güçlendirme niyeti yatar. BDT de bu kadim hedefe ulaşmak için geliştirilmiş, son derece sistematik ve etkili bir yoldur.
Kaynakça (Örnek)
- Beck, A. T. (1979). Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. Meridian.
- Corey, G. (2017). Theory and Practice of Counseling and Psychotherapy. Cengage Learning.
- Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440.
