Antalya Ruhbilim Okulu – Dr.Murat Kemaloğlu Psikoterapi, Psikolojik destek, Psikiyatrist
Benzer İçerikler
Psikiyatri ve psikoterapi tarihi, insan ruhunu anlamak için farklı haritalar sunan yaklaşımlarla doludur. Bu haritalardan biri, geleneksel psikanalizin sınırlarını aşarak insan varlığını tüm karmaşıklığıyla kavramaya çalışan Daseinanaliz‘dir (Daseinsanalysis). Ve bu yaklaşımın en önemli mimarlarından biri, İsviçreli psikiyatr Ludwig Binswanger (1881-1966)’dır. Binswanger, varoluşçu felsefe ile klinik psikiyatriyi benzersiz bir şekilde harmanlayarak, akıl hastalıklarına dair derinlikli ve bütüncül bir bakış açısı geliştirmiştir.
Psikanalizden Fenomenolojiye ve Varoluşçuluğa Bir Yolculuk:
Binswanger’ın yolculuğu Sigmund Freud’un psikanalizi ile başlar. Bellevue Sanatoryumu’nun (Kreuzlingen) direktörü olan Binswanger, Freud ile kişisel bir dostluk da kurmuştur. Ancak zamanla, Freud’un insanı temelde biyolojik dürtüler (id) ve ruhsal mekanizmalar (ego, süperego) üzerinden açıklayan, nispeten determinist ve indirgemeci modelinin sınırlarını hissetmeye başlar.
Bu dönemde, Edmund Husserl’in fenomenolojisi ve özellikle de Martin Heidegger’in devrim niteliğindeki eseri “Varlık ve Zaman” (Sein und Zeit, 1927), Binswanger için yeni bir kapı açar. Heidegger’in “Dasein” kavramı – “orada-olmak” anlamına gelen, insanın dünya-içinde-varlık olarak kendine özgü varoluş tarzı – Binswanger’ın psikiyatrik anlayışını kökten değiştirir.
Daseinanaliz’in Temel Taşları:
Binswanger, Heidegger’in felsefi analizlerini klinik pratiğe uyarlayarak Daseinanaliz’i geliştirir. Bu yaklaşımın temel özellikleri şunlardır:
- “Dasein” Odaklılık: İnsan, sadece biyolojik bir organizma (Körper) veya ruhsal bir aygıt değildir. O, öncelikle bir “Dasein”‘dır – yani, kendi varlığının anlamıyla ilgili sorular soran, kendini projeler aracılığıyla geleceğe doğru açan, dünyada bir yönelmişlik içinde olan, ölümlülüğünün farkında olan bir varlıktır. Psikopatoloji, bu varoluşsal yapıdaki bozulmalar, tıkanmalar veya daralmalar olarak anlaşılmalıdır.
- Dünyada-Olma (In-der-Welt-sein): İnsan asla dünyadan izole bir “iç dünya”da yaşamaz. Heidegger’in vurguladığı gibi, Dasein temelde “dünya-içinde-varlık”tır. Binswanger, bu dünyayı üç temel boyutta analiz eder:
- Umwelt (Çevresel Dünya): Biyolojik, fiziksel, doğal çevreyle ilişkiler.
- Mitwelt (Birlikte-Dünya): Diğer insanlarla (sosyal, ailevi, kültürel) ilişkiler.
- Eigenwelt (Kendine-Özgü Dünya): Bireyin kendisiyle olan ilişkisi, benlik bilinci, öz-farkındalık.
Akıl hastalığı, genellikle bu dünya boyutlarından birinde veya birkaçında meydana gelen bir kopukluk, bozulma veya ilişki kurma biçimindeki patolojik değişimlerle karakterizedir. Örneğin, şizofrenide Eigenwelt’in aşırı genişlemesi ve Mitwelt’ten kopuş söz konusu olabilir.
- Varoluşsal Tasarımlar ve Dünyalar: Binswanger, hastaların kendilerini ve dünyayı algılama ve ilişki kurma temel biçimlerini “varoluşsal tasarımlar” (existential designs, Grundformen) olarak adlandırır. Bu tasarımlar, kişinin zaman, mekan, başkalığı ve kendini deneyimleme tarzını belirler. Depresyonda dünya “daralmış”, manide “aşırı genişlemiş”; obsesif kompulsif bozuklukta zaman ve mekan katı ve kontrol edilmeye çalışılan bir hal alabilir. Psikoterapinin amacı, bu temel varoluşsal tasarımları anlamak ve hastanın dünya ile daha otantik ve açık bir ilişki kurabilmesine yardımcı olmaktır.
- Anlama (Verstehen) Önceliği: Geleneksel tıbbi modelin “açıklama” (Erklären) odaklı yaklaşımının aksine, Daseinanaliz öncelikle “anlama”yı (Verstehen) hedefler. Bu, hastanın benzersiz dünyasını, yaşantılarını, kaygılarını, umutlarını ve varoluşsal çıkmazlarını fenomenolojik bir titizlikle (ön yargısız, doğrudan betimleyerek) kavramaya çalışmak demektir. Tanı kategorilerinden önce, hastanın öznel deneyimi gelir.
- Özgürlük ve Sorumluluk (Sınırlı Bir Şekilde): Heidegger’in felsefesindeki “özgürlük” ve “sorumluluk” vurgusundan etkilenen Binswanger, psikopatolojinin kişinin kendi varoluşsal potansiyellerini gerçekleştirme özgürlüğünü kaybetmesi veya bu sorumluluğu üstlenememesi olarak da görebileceğimizi öne sürer. Ancak bu, suçlayıcı bir yaklaşım değil, patolojinin varoluşsal boyutuna işaret eden bir anlayıştır. Tedavi, bu özgürlük alanını genişletmeyi amaçlar.
Klinik Uygulama ve Etki:
Binswanger’ın en ünlü vaka çalışması, Ellen West‘tir. Bu anoreksiya nervoza ve şiddetli depresyonla mücadele eden genç kadının öyküsünü, onun varoluşsal tasarımını (umutsuzluk, ölüm arzusu, zamanın dondurulmuş hissi, başkalarına yabancılaşma) derinlemesine analiz ederek sunar. Bu çalışma, semptomların altındaki varoluşsal çıkmazı göstermesi açısından klasikleşmiştir.
Daseinanaliz, geleneksel psikanalitik tekniklerden (serbest çağrışım, yorumlama) faydalanmakla birlikte, bunları fenomenolojik bir anlama çabasıyla birleştirir. Terapist, hastanın dünyasına saygılı bir merakla yaklaşan bir “yoldaş” gibidir. Amaç sadece semptomları gidermek değil, kişinin dünya ile daha anlamlı, otantik ve açık bir ilişki kurabilmesine olanak tanımaktır.
Miras ve Eleştiriler:
Binswanger ve Daseinanaliz’in psikiyatri ve psikoterapiye katkıları büyüktür:
- Bütüncül Bakış: İnsanı biyopsikososyal bir bütün olarak görmenin öncülerindendir.
- Öznellik Vurgusu: Hastanın öznel deneyiminin merkeze alınması, insancıl ve fenomenolojik psikoterapilerin gelişimini derinden etkilemiştir (Rollo May, Irvin Yalom, R.D. Laing, Medard Boss gibi isimlerde izleri görülür).
- Varoluşsal Kaygı ve Anlam: Psikopatolojide varoluşsal kaygı, ölüm, yalnızlık, özgürlük ve anlam arayışı gibi temaların önemini vurgulamıştır.
- Şizofreni Anlayışı: Şizofreniyi sadece bir beyin hastalığı değil, temel bir “dünya-tasarımı”nın değişmesi olarak anlamaya çalışmıştır.
Ancak eleştiriler de yok değildir:
- Metafizikleşme: Heidegger’in karmaşık felsefi kavramlarının klinik pratiğe uygulanması bazen soyut ve metafizik kalabilir, somut tedavi teknikleri geliştirmede zorluklar yaşanabilir.
- Bilimsel Test Edilebilirlik: Fenomenolojik betimlemelerin nesnelliği ve bilimsel yöntemlerle test edilebilirliği sorgulanır.
- Tedavi Teknikleri: Geleneksel psikanalize kıyasla daha az yapılandırılmış ve sistematik bir terapi tekniği sunar.
- Sorumluluk Vurgusunun Riskleri: Varoluşsal özgürlük ve sorumluluk vurgusu, ağır psikotik veya organik hastalıklarda uygunsuz veya suçlayıcı hissedilebilir.
Sonuç:
Ludwig Binswanger, psikiyatri tarihinde cesur bir dönüm noktasını temsil eder. Daseinanaliz, insanı bir “hasta” nesnesi olarak değil, kendi benzersiz dünyasında var olmaya çalışan bir “Dasein” olarak görmeyi önerir. Bu yaklaşım, akıl hastalıklarının anlaşılmasına derin bir felsefi ve varoluşsal boyut katarak, insanın karmaşıklığına saygı duyan bir psikiyatrinin mümkün olduğunu göstermiştir. Eleştirilere rağmen, öznelliğe, anlama çabasına ve bütüncül bakışa yaptığı vurgu, günümüz psikoterapilerinde hala değerli bir miras olarak yaşamaktadır. Binswanger, klinik pratiğe felsefi derinlik kazandırarak, ruhun haritasını çizmek için yalnızca mikroskop değil, aynı zamanda geniş bir varoluşsal mercek de gerektiğini hatırlatır.
